اشاره:

مقاله يي  كه پيش روي  شما قرار گرفته  به قلم  حسام آبنوس  انتخاب شده است

 كه به  شبكه ي آذري سحر  پرداخته  است و  اگر  بخواهيم ريزش كنيم و با زاويه

هاي  مختلف به  آن نگريسته  شود ، مخصوصن  واژه ي  تالشي  كه اگرچه در آن

 پنهان  مانده ـ مي توان  در آينده  به اين  زاويه هم پرداخت ، مقاله يي فوق العاده

 وزين و بجا و البته عبرت  آموز هم  مي باشد  و مارا به ياد دانشمند فرزانه گيلاني

، حاج آقا پورعيسي مديركل سابق فرهنگ و  ارشاد  اسلامي گيلان مي اندازد و آن

«انتظارات و توقعات و...»مقاله ي فوق الذكر را ديديم  ناخود  آگاه به ياد آن عزيز

 فرزانه  افتاديم كه  با نگاهي  هوشمندانه ، پيرامون خود را رصد مي نمود و هر از

 گاه با تذكرات شفاهي ـ به آن عنايت داشت كه جايش امروز بس خالي ست:

نگاهی به جایگاه رسانه در مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان

(حسام آبنوس)

مناسبات جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان در طول دوره شکل گیری و اعلام موجودیت این کشور همواره مورد توجه تهران بوده است. تمامی دولتهای برسرکار آمده در تهران در این سال‌ها به ارتقای سطح مناسبات با این کشور همسایه و هم‌مذهب ایران اهتمام ویژه داشته اند. زیرا ارتقای مناسبات با مردمی که قرابت دینی و فرهنگی و وحدت تاریخی و همجواری جغرافیایی و موضوعات مشترک امنیتی با ایران دارند، از اولویتهای نظام جمهوری اسلامی ایران تلقی می‌شود. از همان آغاز  با اعلام استقلال جمهوری آذربایجان در واپسین ماه‌های عمر اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری اسلامی ایران از نخستین دولتهایی بود که موجودیت جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناخت. قبل از آن، در برهه قیام مردمی در جمهوری آذربایجان در اعتراض به سیاستهای رژیم الحادی کمونیستی که نهایتا منجر به  هجوم ارتش سرخ شوروی به باکو در شب 20 ژانویه 1990 و کشتار دستکم 130تن از شیعیان بی گناه باکو شد، دولت جمهوری اسلامی ایران تنها دولتی بود که بطور جدی به دولت شوروی اعتراض رسمی و جنایت شوروی علیه مردم مسلمان جمهوری آذربایجان را به شدت محکوم کرد و این درحالی بود که دولتهای به اصطلاح مدافع حقوق بشر غربی و دنبساله روهای منطقه‌ای آن‌ها  به راحتی از کنار کشتار مردم در باکو در 20 ژانویه 1990 گذشتند.

در سالهای بعدی که بحران و درگیری در منطقه قره باغ اوج گرفت و با دخالت‌ها و حمایتهای خارجی، 20 درصد از اراضی جمهوری آذربایجان در حمله ارامنه قره باغ و نیروهای ارتش ارمنستان از دست رفت، جمهوری اسلامی ایران برخلاف دیگر دولت‌ها  با اتخاذ موضع صریح و قاطع علیه این جنگ و درگیری، تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان را مورد تاکید قرار داد و سعی جدی خود  برای پایان دادن به این درگیری از طریق مذاکره و با  اعاده تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان را آغاز کرد و با آنکه در آغاز  نتایج خیلی خوبی نیز حاصل شد، این تلاش به علت روی کار آمدن غربگرایان افراطی در باکو و همدستی  وابستگان به قدرتهای اجنبی در جمهوری آذربایجان و ارمنستان به نتیجه نرسید و متاسفانه بحران قره باغ تا به امروز تحت پوشش میانجیگری و "ماموریت صلح" آمریکا و فرانسه و روسیه  تداوم یافته است و هنوز هم هیچ چشم انداز روشنی برای اتمام این بحران وجود ندارد. در همین دوره، با  افزایش روز افزون دخالتهای خارجی در سیاستگذاری‌ها در جمهوری آذربایجان  و بخصوص نفوذ سرطانی رژیم صهیونیستی و آمریکا در این جمهوری، مناسبات ایران با  جمهوری آذربایجان دچار چالشهای زیادی شد. اما، براساس تدابیر و دور اندیشی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی ، همواره خنثی کردن توطئه‌های  دشمنان ایران و جمهوری آذربایجان برای برهم زدن مناسبات دوکشور برادر و شیعه در دستور کار تمامی دست اندرکاران مناسبات  ایران با جمهوری آذربایجان بوده است. به گونه‌ای که تمامی ارگانهای ذی ربط در مناسبات کشورمان با جمهوری آذربایجان موظف بوده‌اند که این خط کلی را رعایت کنند و قطعا نظارت عالیه رهبر انقلاب بر مناسبات حساس و ظریف کشورمان با  جمهوری آذربایجان نیز همواره وجود داشته است. در میان تمامی ارگانهای ذی ربط در مناسبات جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان سیمای آذری شبکه جهانی سحر  از نقش کاملا حساس و مهم و مستمری برخوردار بوده است. اگر برخی ارگان‌ها به علت موانع ایجاد شده در مقابلشان در جمهوری آذربایجان اساسا مجبور به توقف فعالیت و دست کشیدن از  مساعی خود در جمهوری آذربایجان شدند، یا اگرفعالیتهای برخی ارگان‌ها همچون وزارت امورخارجه به علت تغییرات در قوه مجریه کشورمان با کش و قوسهایی همراه بوده است و یا اگر برخی ارگان‌ها به علت مشکلات اجرایی نظیر کمبود بودجه و سایر فشار‌ها،  ناگزیر به  کاستن از فعالیتهایشان در خصوص جمهوری آذربایجان بوده اند،  در این میان سیمای آذری شبکه جهانی سحر  تنها  دست اندرکار  مناسبات فرهنگی ایران با جمهوری آذربایجان بوده است که فعالیتش تداوم داشته است. در عین حال  آگاهان روابط  ایران و آذربایجان به خوبی می‌دانند که  طی دو دهه گذشته  تقریبا هیچ موفقیت و ناکامی  مهمی در مناسبات جمهوری آذربایجان  با ایران نبوده است که  به گونه‌ای  به  سیمای آذری شبکه جهانی سحر ربط داده نشود. این امر از یک منظر، بیانگر جایگاه و اهمیت شبکه سحر و تاثیرگذاری آن در این عرصه  تا بدان حد است که بار‌ها محافل آذری مخالف با رشد و توسعه روابط دو کشور را به ایجاد تنش و فرافکنی نیات خود علیه طرف مقابل و واکنش علیه شبکه سحر کشانده است. از دیگر منظر نیز این موضوع مبین و مصدق نقش و جایگاه رسانه ‌ها در دیپلماسی عمومی و مناسبات بین کشور‌هاست.

  در مرحله کنونی که نظام جمهوری اسلامی ایران وارد آن شده است، طبعا  انتظارات و توقعات از شبکه سحر و اجزای آن به عنوان  یکی از ابزارهای مهم تبلیغات و فعالیت فرهنگی برون‌مرزی نظام  در حال افزایش است و سیمای آذری شبکه جهانی سحر نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این عرصه وسیع، مناسبات ایران با  جمهوری آذربایجان نیز برغم کوچکی ظاهری اش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و در کنار آن؛ طبیعی است همان طور که مثلا در سطوح سیاسی و مراودات دیپلماتیک وزارت امورخارجه کشورمان در دوره جدید نقش و تحرک ویژه‌ای یافته است، در  مراودات فرهنگی نظام و دیپلماسی عمومی نیز ابزارهای فرهنگی نظام بخصوص شبکه‌های تلویزیونی برونمرزی نقش و اهمیت ویژه‌ای دارند و نقش رسانه ‌ها به ویژه شبکه جهانی سحر و سرویس آذری زبان آن را نباید در مورد رابطه با جمهوری آذربایجان دستکم گرفت.

در روزهای اخیر که تهران میزبان رئیس جمهور و وزیر دفاع جمهوری آذربایجان بوده است، در حالی که اخبار این سفر‌ها در میان سایر تحولات و رویداد‌ها  کشور پرخبری همچون ایران  تقریبا  گم می‌شود، سیمای آذری شبکه جهانی سحر به اقتضای ماهیت فعالیت و کارویژه اش، اخبار و گزارشهای تصویری مقامات جمهوری آذربایجان را در راس اطلاع رسانی‌اش نگهداشت و با خبرر سانی به موقع شبکه سحر،  سایتهای خبری جمهوری آذربایجان نیز لینک تصاویر و گزارشهای تصویری شبکه سحر را حتی بدون حذف تصویر گزارشگر سیمای آذری شبکه سحر  به مخاطبان خود عرضه کردند و این موضوع نشان داد که کارویژه سازنده سیمای آذری شبکه جهانی سحر در صحنه سیاسی جمهوری آذربایجان نیز همانند عرصه فرهنگی و دیپلماسی عمومی همواره در حال ارتقاء و پویایی است و کوته بینی‌های سیاسی نمی‌تواند خللی در این فعالیت‌ها وارد کند،  زیرا سیمای آذری شبکه جهانی سحر به محل رجوع مردم جمهوری آذربایجان تبدیل شده است و به ویژه در این رویداد خاص یعنی حضور مقامات بلندپایه آذری در ایران  نیز، آنچه بر اساس منویات عالی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تقویت همگرایی با کشورهای همسایه مسلمان مان بوده، محقق کرده است.لذا در چنین مقطعی ابعاد رسانه‌ای مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان نیز علی القاعده باید همانند وجوه دیپلماتیک و سیاسی این مناسبات تحرک جدیدی را به خود ببیند.  جمهوری اسلامی ایران به نوبه خود با دادن مجوز فعالیت دائمی به شبکه  تلویزیونی آ.ان.اس. جمهوری آذربایجان  اراده خود را  برای تحرک بخشیدن به مناسبات رسانه‌ای با  این جمهوری به نمایش گذاشته است. اکنون باید منتظر ماند و دید که دولت جمهوری آذربایجان چه اقدام مثبتی در قبال حرکت حسن نیت آمیز جمهوری اسلامی ایران انجام خواهد داد. چراکه تاکنون شاهد اعمال فشارهای غیرمنطقی طرف آذری علیه رسانه‌های ایرانی فعال در جمهوری آذربایجان بوده ایم. اما، در دوره کنونی هم باکو و هم تهران باید توجه داشته باشند که  فعالیت منطقی و منطبق بر منافع دوجانبه و حسن همجواری و دوستی و برادری دوکشور می‌تواند از  اعمال تاثیرهای مستقیم و غیرمستقیم دشمنان روابط ایران و جمهوری آذربایجان  برای اخلال در این روابط جلوگیری کند. چنان که در مقابل اعطای مجوز رسمی فعالیت به شبکه آ.ان.اس. جمهوری آذربایجان در ایران، امکان فعالیت آزادانه شبکه جهانی سحر در جمهوری آذربایجان و فعالیت فارغ از فشار روانی  دفتر نمایندگی صداوسیمای ایران در باکو فراهم شود، می‌توان امیدوار بود که چشم انداز جدیدی برای مناسبات رسانه‌ای  کشورمان و جمهوری آذربایجان گشوده شود که  موفقیت دیپلماتیک  تهران و باکو را  در تحرک بخشیدن به  مناسبات فیمابین تحکیم بخشد. اما، در نهایت باید توجه داشت همان طور که در رهنمودهای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان با ایشان نیز مطرح شد، ضرورت جلوگیری از تاثیرگذاری‌های سوء  و بدخواهی‌های دشمنان روابط ایران و جمهوری آذربایجان و بخصوص از میان آنها؛ رژیم صهیونیستی، از الزامات مناسبات دو کشور است. 

برگرفته از : روزنامه وزين كيهان تاريخ13ارديبهشت 1393